Beni methetme kardeşim, bana para ver!!!

Çok fazla sayıda denetim, teftiş, sertifika yazısı yazdım içim şişti. Biraz eğlenelim, farklı birşeyler yazalım... Yazı ağır küfür içerir; kaldıramayacaklar okumasın devamını lütfen.

Bordro mahkumları ocak ayı itibarıyla pire misali kıpraşmaya başlar. Bunun en büyük sebebi birçok kurumda özellikle Bankalarda sene başı (ocak-şubat-mart) maaş zammı ve bonus ayıdır. Öncü söylentiler sonbaharda başlamıştır, bu sene karlılık çok iyi, sağlam bonus alırız. Servis dedikoduları başlar, ön sıralarda yanyana oturan iki kişi geçen gün öğle yemeğinde GMY’nin sekreterinden duymuştur. Ön sırada oturan iki kişinin arkasında oturan, sabahın köründe servise binmiş olan diğer biri ise uyuyor görünümünde önünde oturanları dinliyordur… İlk işi servisten inip, simitçiden çatal alıp sabah sigarasında beraber çalıştığı arkadaşlarına sanki GMY’den kendisini duymuş gibi bu haberi yetiştirecektir. Bazı heyecanlı arkadaşlar ise servisten inmeden What’s Up’tan çeşitli gruplara “bu sene bonusa doyacağız” şeklinde mesajlar geçmeye başlamıştır bile…

Servis dedikodusu askerlik söylentilerine benzer, askere gidersiniz ilk duyduğunuz laf “Yarr…ım (askerlik yapanlar bilir; bu laf erlerin birbirlerine hitap şeklidir, her cümle bu güzel ifade ile başlar) askerlik kısalıyormuş amk (her cümle amk ile biter, nokta yerine bu kelimeler kullanılır)”. Bunu söyleyene dönüp “Nerden duydun yarr..ım”  (R’lerin üstüne bastıracaksınız) dersiniz, “Acemiliği birlikte yaptığım toprağım, Kurmay Başkanının şoförü, ondan duydum amk” cevabını alırsınız. Askerlik gelir geçer, bu muhabbet hep yapılır askerlik kısalmaz. Bonus ve zam muhabbeti de aynıdır. Asılsızdır. GMY gelip, kulağınıza eğilip “Şakir Bey, bu sene sana 6 maaş bonus veriyorum yarr…ım, beğendim mi amk?” demediği sürece inanmayın derim ben. GMY gelip sizinle böyle konuşuyorsa zaten aşmışsınız…

Bonus ve zam sıkıntılı konulardır. Kapitalist sistemdeyiz, çalıştığımız kurumlar amne hizmeti vermiyorlar. Hiçbir kurumda (en azından benim çalıştıklarım –ki liste bir elin parmağından uzun) bu sene çok para kazandık, aman bunu çalışanlarla paylaşayım demiyor maalesef. Çalıştığımız kurumlar zaten adalet dağıtma yerleri değiller. Bu bakımdan bonus tam bir muamma.  YemekSepeti gibi bir iki süper örnek var, satıldığında satış tutarının ciddi bir miktarını çalışanlara veren patron örneği var. Ama bunu kurumsal HeDeHöDö Bank’tan veya Zamazingo A.Ş. beklemeyin (12 yaşında saf bir çocuk değilseniz).

Güzel bonusu firmalarda ve bankalarda para kazandıran birimlerde çalışan, GM, GMY ve Direktörler (Grup Başkanları) alırlar. Altındaki bonus görünümünde maksimum 2 maaşa (çok para getiren bir ekipteyseniz hadi 4 olsun -olmaz ya-) talim ederler, operasyoncular, idari işlerdekiler ise yarım ila bir maaş arası alırlar. Her sene bu sene adam gibi bonus almazsam, gidiyorumcular piyasaya çıkarlar, bunlar negatif haberlerden beslenirler, milleti zehirlerler ama hiç bonus almasalar bile hiçbir yere gitmezler.

Peki bu bonus ne işe yarar? Şimdi Faniyseniz yani Direktör altı; bonusu alınca ilk iş KMH ve kredi kartı parası ödenir, muhtemelen son altı aydır eksi (-) olan hesabınız düzeltilir ve bonus biter. Cebinizde maaşınız kalır O maaşla hayaller kurarsınız, bu sene eskiye geçmeyeceğim falan gibi, tabii 2 ay sonra bu hayaller biter ama o hayal kurulur… Biraz şanslıysanız, maaşınız nispeten iyiyse müdür yardımcısı, müdür, grup müdür falan filansınız 2-3 maaş arası bonus aldınız. Çocuğunuzun okulu ve yaz tatili parası olarak hesaplara girişirsiniz. Tabii bankadan ihtiyaç kredisi ile desteklersiniz veya eşinizde çalışıyorsa ve o da bişeyler almışsa birleştirirsiniz.

Ne güzel şeydir ocak ayından erken ödeme ile indirimli tatil kovalayıp, 2 senedir harcamadığınız millerle uçak bileti almak…

Bordro mahkumlarının tatil destinasyonları ise başlı başına bir malzeme... Yazacağım merak etmeyin... Ama muhtemelen tatil olayına tam bir ay ayırırım ve Ocak-Mart arası yazarım, define gibi konudur, malzeme bol.

Denetçiler için Si Ay Ey (CIA)

Konumuz denetçilerin özellikle de müfettiş tayfasının başının belası Certified Internal Auditor sınavı. Sevgili okur ben bu sınavı seneler önce verdim, hatta allaha çok şükür artık denetimle çok alakalı değilim. Size uzunca ve zahmetli bir süreçten sonra bu sınavı vermiş biri olarak; sınava nasıl çalışılır, sizi yolunuzdan çıkartmak isteyecekler, sınav neye yarar anlatalım bakalım;

Şimdi sezarın hakkı sezara, bu genel olarak denetim dünyasında en iyi pazarlanmış ve halen pazarlanan sertifika. Zırt pırtda değiştiriliyor. 2000’li yılların başında 3 parttı, sonra 2004’lerden sonra 4 part oldu, şu ara ise tekrar 3’e indi. Ama belli olmaz, siz bu yazıyı okurken 2 part, 6 part, 3 part yaparlar.

Öncelikle nasıl çalışacaksınız: gidip Gleim’ın kitabını ve soru bankasını alın. IIA Study Guide veya Wiley’e gerek yok.

Her part için minimum 2 ay çalışmanız lazım. Şimdi ilk ay hangi parta giriyorsanız o kitabı hatmetmeniz gerekiyor. İlk yapmanız gereken şey çalışacağınız section’a ilişkin soru setinden daha kitabı hiç okumadan 20 soru yapmanız ve bilginizin nerede olduğunu görmenizdir. Bu sizin bu tip sınavlarda çok önemli bir konsept olan “Educated Guess” olayını da bu sayede halledersiniz. İlk ay kitabı hatmetmeniz lazım. Okuyun, altını çizin. İlk ay; part’a ilişkin sectiondan 20 soru çöz, sonra o sectionı oku, sonra section sonundaki soruları çöz. Section sonundaki summary’i bastır. Yanında tut, ihtiyaç duydukça kitaba değil summary'e bak.

İkinci ay, okuduğun kitaba ait soru setinden karma 100’er soru çöz. Mümkünse soru setindeki her soruyu 3-4 kez çözmüş ol. Soru setinden karışık 100 soru üzerinden %90’larda almadan sınava girme. %90’lara devamlı geldiğinde emin ol sınavı vereceksin. Hatalı olduğun yerlerde bastırdığın summary’lere dön bak.

Kaynak konusu: Gleim en iyi kaynak; sonrasında IIA study guide geliyor. Wiley’i geçin, işe yaramaz. Mutlaka kitabı okuyun, adam gibi çalışın. Mümkünse en güncel kitaptan çalışın. Soru ezberleme methodu çok yerde öneriliyor, bir yere kadar doğru. Niye doğru çünkü denetimin çerçevesi belli, her 5-6 yılda bir Big 4 veya diğer danışmanlık firmaları kaba etinden yeni bir denetim konseptikleri üretiyorlar, onun haricinde konular aynı, doğal olarak soruları ne kadar evirip çevirirsen çevir aynı, benzer veya minör değişiklik içermiş sorular gelecek. Ama şu da bir gerçek, bu bir sertifika olayı bir endüstri, sınavı yapanlar salak değil. Sorular bir şekilde değişecek.

Yani sadece soru setinden soru ezberlerseniz çakarsınız. Bunu tavsiye edenler olacaktır; birebir aynı soru geliyor, kasma, ben sınavdan önce 1 hafta izin aldım, hallettim. Bu yalandır arkadaşlar. Sonuçta iş arkadaşlarınız sizin başarınızı istemeyebilir, kapitalist sistemdeyiz, herkes terfi peşinde unutmayın. Millet arkadaşının başarısızlığından keyif alıyor birçok kurumda. Bir de izninizi CIA için falan harcamayın. İzin bir tek SMMM için harcanabilir.

Kitaptaki soru bire bir aynı gelir mi? Gelir mi değil, direkt geliyor. Ama maksimum 10 soru falan. Bu her sınavda olur, CMA’den tutun SPK’lara (SPL) kadar hepsinde geliyor. Şuna dikkat edin, adamlar ezbercilerin farkındalar bu yüzden seçeneklerde oynuyorlar, soruların yüklemini değiştiriyorlar. Unutmayın bu sınavlarda bazen seçeneklerin hepsi birden doğru oluyor, ama sizden doğrulardan hangisi daha önemli gibisinden şeyler istiyorlar.

Bazı üniversiteler, TİDE, TBB vs. kurslar açmış, gidelim mi? Cevap basit, parasını cepten ödemiyorsanız gidin. Ama kursa gidip çalışmayacaksanız gitmeyin. Ben size başarının sırrını yazdım zaten.

Sınav sırası; buna cevap eskiden kolaydı; git CFSA’i al part 4’den muaf ol sonra 1,2,3 şeklinde gir derdik. Şimdi tekrar 3 part oldu. Bence sıra halen 1,2,3.

TİDE sınavın Türkçeleşmesine ciddi emek verdi, o yüzden Türkçe girmeyin demiyorum ama İngilizceniz iyiyse İngilizce girin.

CIA’ı alınca ne olacak? Başınız göğe erecekJ Walla ben aldım, bi **k olmadı. İşallah sizin için farklı olur. Kişisel kanım denetçiyseniz ihtiyaç yok, banka müfettişiyseniz alın, firmalarda iç denetçiyseniz alın. Ama almaktaki beklentinizi doğru belirleyin. Firma terfiniz için şart koşuyorsa zaten almanız lazım. Ama CIA alayım, yurtdışına giderim, CIA alayım sektör değiştiririm (Banka’dan reel sektöre) peşindeyseniz ciddi hayal kırıklığına hazır olun. 

Ha bir de şöyle bir komedi var; Türkiye'de bu sınavı TİDE ayağınıza kadar getiriyor, senelerdir sınavın bilinirliliği için ciddi bir uğraş veriyor, ama gel gör ki yönetim kurulundaki başkan ve yardımcılarında CIA sertifikası yok (en azından bu yazının yazım tarihinde yok 03.10.2017, yanlış anlaşılmasın olması şart değil, bir göstergede değil ama komik mi komik:); alın size link;

https://www.tide.org.tr/page.aspx?nm=e_yonetim_kurulu